Resultaten grote Amerikaanse cohortstudie toegelicht
Een opvallende publicatie in JAMA Ophthalmology: jongeren die zowel tabakssigaretten als e-sigaretten gebruiken, rapporteren meer oogproblemen dan jongeren die een van beide producten gebruiken. Aios oogheelkunde Anne Xuan-Lan Nguyen, eerste auteur van het artikel, gaat in op de onderzoeksresultaten en geeft optometristen enkele praktisch tips.
tekst: Diana de Veld
Wat zijn de belangrijkste resultaten van het onderzoek?
‘We zien dat jonge Amerikanen tussen 13 en 24 jaar die zowel e-sigaretten als gewone sigaretten gebruiken, ernstigere en frequentere oogproblemen hebben dan hun leeftijdsgenoten die een van beide producten gebruiken. In ons cohort van 4.351 deelnemers rapporteerden jongeren bij gebruik van beide producten ernstigere symptomen zoals wazig zicht en droge ogen. Ook rapporteerden ze vaker oogpijn dan alle andere deelnemers. Jongeren die in de afgelopen zeven dagen beide producten gebruikten, hadden nog meer oogproblemen, zoals ernstige jeuk, roodheid, droogheid, waarneming van schittering, wazig zicht en ook hoofdpijn. Zij rapporteerden vaker wazig zicht, oogpijn, een branderig gevoel en rode ogen dan alle andere deelnemers. Sigarettengebruikers ervaren overigens meer oogproblemen dan e-sigaretgebruikers. Ons onderzoek vond geen significant verband tussen alleen e-sigaretgebruik en enige oculaire uitkomst.’
Op welke manier zou roken of vapen – oftewel het gebruik de e-sigaret – tot oogproblemen kunnen leiden?
‘Op basis van eerdere studies wordt aangenomen dat roken voornamelijk oogklachten veroorzaakt door oxidatieve stress en ontsteking. Deze processen kunnen de lipidelaag van de traanfilm beschadigen, wat leidt tot symptomen zoals droge ogen en slecht zicht. Ook voor e-sigaretten is aangetoond dat zij de kwaliteit van de traanfilm verminderen. Sommige oplosmiddelen in e-sigaretten, zoals propyleenglycol, kunnen ook bijdragen aan oogproblemen doordat zij vrije radicalen genereren die de traanfilm beschadigen. Hierbij moet ik wel opmerken dat de literatuur over e-sigaretten en hun effecten op de ooggezondheid nog in opkomst is. Niet alle studies zijn het eens over de mate van impact, met name bij milde blootstelling.’
Hoe verhoudt deze studie zich tot eerder onderzoek en welk vervolgonderzoek is nu nodig?
‘Dit onderzoek is het eerste dat de ernst en frequentie van oculaire symptomen onderzoekt onder adolescenten en jongvolwassenen die e-sigaretten, sigaretten en beide producten gebruiken. We zouden mensen langer in de tijd moeten volgen om te zien of er langetermijneffecten zijn van roken en vapen op de ogen. Verder richt ons onderzoek zich alleen op Amerikanen; onderzoek in andere landen zou moeten aantonen of mensen daar dezelfde problemen hebben.’
Wat kunnen optometristen doen met de huidige kennis over vapen en roken in hun dagelijkse praktijk?
‘We raden clinici, inclusief optometristen, aan om hun patiënten vragen te stellen over het gebruik van nicotineproducten. Diegenen die deze producten gebruiken kunnen ze adviseren en een behandeling aanbieden om oogheelkundige problemen te helpen voorkomen en verminderen. Om jonge mensen helemaal niet te laten gebruiken, of te laten stoppen of minderen als ze gebruiken, kunnen optometristen patiënten voorzien van hulpmiddelen, zoals in Amerika de Tobacco Prevention Toolkit en de Vaping Information, Solutions, and Interventions Toolkit.’
Rookstopadvies geven
‘Vragen naar roken en vapen moet net zo normaal zijn als handen wassen’
Arts-epidemioloog dr. Esther Croes richt zich bij het Trimbos-instituut op onderzoek naar tabak. Wat vindt ze van de publicatie in JAMA Ophthalmology?
‘De bevindingen in het artikel zijn helemaal in lijn met wat we vinden bij andere ziekten en aandoeningen, namelijk dat gecombineerd gebruik van de e-sigaret en de tabakssigaret tot de meeste schade leidt. Verder zien we in deze publicatie ook terug dat de meeste jongeren beide producten gebruiken, wat ook in Nederland het geval is. Twee derde van de jongeren tussen 12 en 25 jaar die vapen, gebruiken ook tabakssigaretten. We zien dat jongeren eerst enthousiast worden van de vape, die ook speciaal voor hen is aangepast met vrolijke kleurtjes, smaakjes en een bepaalde vorm van nicotine die makkelijk in te ademen is. Vervolgens zijn ze gewend aan nicotine en stappen makkelijk over naar de tabakssigaret. Dus terwijl de e-sigaret in de markt is gezet als minder ongezonde oplossing voor oudere rokers die het niet lukt om van hun verslaving af te komen, zorgt hij juist voor een toename van het aantal nieuwe, jonge rokers.’
Hoge nicotineconcentraties
Croes is geen expert op het gebied van ogen. ‘Over de gevonden effecten op de ogen kan ik weinig vertellen. Maar ik weet wel dat gebruik van nicotine acuut tot duizeligheid, wazig zien en omvallen kan leiden. De vapes in de Verenigde Staten hebben een gigantisch hoge hoeveelheid nicotine: in ons land mag er maximaal 20 mg per ml in zitten, maar daar komen zelfs hoeveelheden tot 57 mg voor. Het wazig zien zou dus ook een herseneffect kunnen zijn.’ Overigens zijn er via het illegale circuit ook in Nederland veel vapes met enorm hoge nicotineconcentraties in omloop.
Rookstopzorg
Croes vindt het heel belangrijk dat optometristen actief informeren naar roken en vapen. ‘Bij het Trimbos-instituut loopt het project Rookstopzorg, waarmee we een cultuuromslag in de zorg willen bewerkstelligen. Iedereen die in de zorg werkt moet zich realiseren dat roken en vapen een groot gezondheidsprobleem zijn. Roken treft alle organen en hangt ook samen met allerlei oogziekten, zoals maculadegeneratie, corneabeschadiging en cataract. Voor vapen is dat nog niet voldoende bekend, maar een relatie is zeker niet uitgesloten – en bovendien is de e-sigaret zoals gezegd vaak een opstapje naar de tabakssigaret. Vraag daarom naar roken, vapen en blowen en geef een kort stopadvies, zoals uitgelegd op de website van het Trimbos-instituut. Hiernaar vragen moet net zo normaal worden als handen wassen.’
Verschenen in De Optometrist, maart 2024