Dit moet je weten over die pijn op je borst

Het zal je maar overkomen: telkens last van pijn op de borst maar de cardioloog kan niets vinden. Zit het dan toch tussen de oren? Misschien is er wel iets anders aan de hand – iets wat jij en je arts zouden moeten weten.

Tekst: Diana de Veld

Het zou namelijk ook coronaire vaatdysfunctie kunnen zijn, oftewel: niet goed werkende kransslagvaten van het hart. Die aandoening is nog vrij onbekend en wordt daarom vaak niet herkend. Ook niet door cardiologen. De klachten lijken op die van ‘gewone’ verstopte kransslagvaten, namelijk pijn op de borst en soms ook benauwdheid bij inspanning. Maar bij coronaire vaatdysfunctie blijven de klachten vaak langer doorzeuren nadat de inzet al is geleverd. Soms begint de pijn zelfs pas ná de inspanning of in rust. De ziekte komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Cardioloog Suzette Elias-Smale van het Radboudumc behandelt patiënten met coronaire vaatdysfunctie. Zij doet ook onderzoek naar deze relatief onbekende aandoening.

Waarom bent u zo betrokken bij deze aandoening?
,,Omdat er nog zoveel te winnen valt. Het is een ziekte waar we nog weinig van weten.  Goede testen voor coronaire vaatdysfunctie zijn er nog maar in een paar ziekenhuizen. De behandeling moet ook nog verbeterd worden. Ik vind het leuk bij te dragen aan deze ontwikkelingen. Verder vind ik het belangrijk dat artsen én patiënten van deze aandoening gehoord hebben, zodat meer mensen de juiste diagnose krijgen. Binnenkort ontvangen alle cardiologen en cardiologen in opleiding in Nederland daarom een leidraad met meer informatie over coronaire vaatdysfunctie. Ik hoop dat er daarmee meer bewustzijn komt.’’

Welke mensen ziet u met deze aandoening?
,,Het zijn vaak vrouwen van middelbare leeftijd die al lange tijd rondlopen met pijn op de borst, zonder een diagnose. Hun cardioloog heeft geen afwijkingen kunnen vinden. Omdat ons ziekenhuis een verwijscentrum is voor andere ziekenhuizen, zie ik vooral mensen met ernstige klachten. Sommigen krijgen bij een klein stukje lopen al pijn op de borst of raken buiten adem, waardoor ze gewone dagelijkse dingen zoals werken of de kinderen naar school brengen niet goed meer kunnen volhouden. Gelukkig is het niet bij iedereen zo heftig.’’

Hoe kunt u deze patiënten helpen?
,,Mensen zijn sowieso blij dat ze eindelijk weten wat er aan de hand is. Het is heel naar om klachten te hebben terwijl de dokter niets kan vinden. In het Radboudumc kunnen we met een speciaal onderzoek van het hart kijken of er iets mis is met de functie van de kransslagvaten. Bij de meeste mensen blijkt er inderdaad iets aan de hand. We zien verkrampingen van de kransslagvaten. Daarvoor kunnen patiënten dan medicijnen krijgen. Bij lichte klachten kan dat genoeg zijn, maar mensen die erg veel last hebben kunnen we meestal niet klachtenvrij krijgen met medicijnen.’’

Wat als medicijnen de verkrampingen niet verhelpen?
,,Dan is het belangrijk om te leren omgaan met de klachten van deze aandoening. Daar kunnen we patiënten bij helpen. Bij ons werkt een verpleegkundig specialist die mensen helpt inzicht te krijgen in de ziekte en ze leert hoe ze hun energie kunnen verdelen. Als mensen te veel doen op een dag, of te veel prikkels krijgen, ervaren ze meer klachten. Ze moeten dus bewust nadenken: wat doe ik wel en wat niet? Hoe leg ik dat uit aan mijn omgeving? Onze verpleegkundig specialist helpt ze daarbij. Vaak zie je dat mensen zich echt beter gaan voelen als het ze lukt  er vrede mee te hebben dat ze niet alles kunnen doen wat ze willen doen. Bijvoorbeeld dat ze niet bij de verjaardag van hun kind of kleinkind kunnen zijn.
We proberen patiënten ook gezonder te laten leven – bijvoorbeeld door meer te bewegen of af te vallen. Coronaire vaatdysfunctie geeft namelijk ook een verhoogde kans op andere hart- en vaatziekten. Gezond leven verkleint die risico’s.’’

Hoe komt het dat de kransslagvaten te weinig bloed aanleveren?
“Vaak komt dat door aderverkalking – de kransslagvaten raken dan verstopt door opgehoopte vetachtige stoffen (plaques). Die verstopping kan de cardioloog in beeld brengen met een hartkatheterisatie. Maar patiënten met coronaire vaatdysfunctie vormen een andere, nog vrij onbekende categorie. Met een gewone hartkatheterisatie kun je deze aandoening niet opsporen. Daar is een speciale hartkatheterisatie voor nodig, waarbij patiënten onder meer stofjes krijgen ingespoten om te kijken of er krampen optreden in de kransslagvaten en of de vaten goed kunnen verwijden.”


Vragen & antwoorden

Wat is coronaire vaatdysfunctie?

Een aandoening waarbij de kransslagvaten van het hart niet goed werken. Meestal gaat het om ongewenste verkrampingen van de kransslagvaten, waardoor er te weinig bloed doorheen kan. Het kan ook zijn dat de kransslagvaten niet goed kunnen verwijden bij inspanning, wat wel nodig is om meer bloed door te laten.

Waar zijn kransslagvaten voor nodig?

Ze leveren zuurstofrijk bloed aan de hartspier. Het hart pompt vierentwintig uur per dag bloed door het lichaam. Daar is heel veel zuurstof voor nodig, zeker bij inspanning. Krijgt de hartspier te weinig bloed, dan kun je pijn of een drukkend gevoel op je borst krijgen. Je kunt er ook benauwd van worden.

Hoe komt het dat de kransslagvaten te weinig bloed aanleveren?

Vaak komt dat door aderverkalking – de kransslagvaten raken dan verstopt door plaques. Verstopte kransslagvaten kan de cardioloog in beeld brengen met een hartkatheterisatie. Patiënten met coronaire vaatdysfunctie vormen een andere, nog vrij onbekende categorie. Met een gewone hartkatheterisatie kun je deze aandoening niet opsporen.

Heeft het iets met het coronavirus te maken?

Nee. Corona is Latijn voor kroon of krans. Een coronavirus heet zo omdat het virus onder de microscoop een krans lijkt te dragen. De ‘coronairen’ (=kransslagvaten) heten zo omdat ze als een krans om het hart liggen.

Wat kan ik doen als ik denk dat ik coronaire vaatdysfunctie heb?

Aankloppen bij de huisarts of cardioloog. Als de cardioloog denkt dat het inderdaad zou kunnen, dan kan die doorverwijzen voor een onderzoek naar de werking van de kransslagvaten. Op dit moment kan dat alleen bij het Radboudumc (Nijmegen), Maasstad ziekenhuis (Rotterdam), Elisabeth ziekenhuis (Eindhoven) of Amsterdam UMC.


Anders bij vrouwen

Bij vrouwen van middelbare leeftijd komt pijn op de borst relatief vaak door coronaire vaatdysfunctie. Bij mannen, maar ook bij oudere vrouwen, ontstaat de pijn juist vaak vanwege vernauwde kransslagvaten door aderverkalking (atherosclerose). Dat komt doordat het proces van aderverkalking anders verloopt bij mannen dan bij vrouwen.
Als jongere vrouwen pijn op de borst hebben, blijken er dan ook vaak geen noemenswaardige vernauwingen te zijn. De klachten komen meestal doordat de kransslagvaten niet goed functioneren. Ze worden niet goed wijder om meer bloed door te laten bij inspanning, of ze verkrampen. Dat laatste komt het vaakst voor.
Voor coronaire vaatdysfunctie tellen dezelfde risicofactoren als voor andere hart- en vaatziekten, zoals hoge bloeddruk, diabetes, roken en overgewicht. Maar er zijn waarschijnlijk nog meer risicofactoren, zoals migraine en reumatische ziekten. Bovendien zijn er ook risicofactoren die alléén bij vrouwen voorkomen. Dit zijn herhaalde miskramen, een vroege overgang of problemen tijdens de zwangerschap (hoge bloeddruk of diabetes, zwangerschapsvergiftiging of HELLP-syndroom). Waarom al deze zaken de kans op coronaire dysfunctie vergroten, moet nog verder worden onderzocht.

En er is nog een verschil tussen mannen en vrouwen, vertelt Suzette Elias-Smale. “In de spreekkamer zijn mannen vaak zakelijker. Ze beantwoorden alleen de vragen van de dokter over hun klachten, terwijl vrouwen wat verhalender zijn. Ze komen bijvoorbeeld zelf met verklaringen voor het probleem, zoals drukte en stress. Als dokter moet je daar rekening mee houden, zeker als de diagnose niet zo makkelijk te stellen is – zoals bij coronaire vaatdysfunctie.”