Beter voorbereid op pandemieën dankzij humane testmodellen

De initiatiefnemers van INFECT-NL zijn de universitair medische centra Radboudumc, UMC Utrecht, Amsterdam UMC en LUMC. ‘Het is een unieke samenwerking, waaraan in de toekomst hopelijk alle academische centra deel zullen nemen. Door het samenbrengen van onze collectieve kennis en ervaring kunnen we een veel grotere impact hebben.’, aldus de coördinator van INFECT-NL, Meta Roestenberg. Het consortium wordt ondersteund door het Centre for Human Drug Research (CHDR); een internationaal gerenommeerde organisatie voor vroeg-klinisch onderzoek, en gefaciliteerd door FAST; het onafhankelijke landelijke expertise- en samenwerkingscentrum dat innovatie in therapieontwikkeling stimuleert.

Ook biotechbedrijven en farmaceuten maken steeds vaker gebruik van humane testmodellen, bijvoorbeeld om een nieuw vaccin te testen. Maar vrijwilligers besmetten met ziekteverwekkers kan alleen onder strikte voorwaarden. ‘Ten eerste lenen niet alle infectieziekten zich ervoor: je gaat mensen bijvoorbeeld niet infecteren met hiv’, vertelt een van de initiërende onderzoekers, Dimitri Diavatopoulos, onderzoeksgroepleider bij Radboudumc Community voor infectieziekten. ‘Verder moet je het hele traject goed onder controle houden. Je moet in staat zijn om de ontwikkeling van de infectie goed te volgen en die op het juiste moment af te breken. Van oudsher voeren daarom alleen academische centra zulke studies uit. INFECT-NL biedt ook niet-academische partijen de mogelijkheid om onze faciliteiten en expertise te gebruiken.’

Dat Nederland toonaangevend is in gecontroleerde infectiestudies bij mensen heeft onder meer te maken met sterke regelgevende instanties, zoals de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek, lokale medisch-ethische toetsingscommissies en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, die goed over dit soort studies kunnen meedenken ‘Ook de aanwezigheid van veel jonge biotechbedrijven maakt Nederland geschikt voor dit soort studies’, zegt Roestenberg. Wat niet wil zeggen dat Nederland alles alléén moet doen. ‘We hebben een wereldwijd netwerk en zullen samenwerken met vele internationale partners, en daarbij moet iedereen vooral doen waar hij het beste is’, aldus Roestenberg.

Het is niet de vraag of, maar wanneer de volgende pandemie de kop opsteekt. De faciliteit zal daarom zo gebouwd worden dat die ook geschikt is voor onderzoek tijdens een pandemie. Het liefst zouden de onderzoekers nu al vaccins en geneesmiddelen ontwikkelen voor toekomstige pandemieën, ook al is het nog niet bekend om welke ziekteverwekker het dan zal gaan. Toch zijn daar wel mogelijkheden toe. Bij het LUMC loopt bijvoorbeeld een studie naar OC43, een coronavirus dat alleen verkoudheid veroorzaakt. Roestenberg: ‘Zo’n virus zou je kunnen gebruiken om vaccins en geneesmiddelen te testen die breed op allerlei coronavirussen werken, en dus mogelijk ook geschikt zijn tijdens een toekomstige pandemie met een nieuw coronavirus.’

INFECT-NL is opgezet als stichting die een maatschappelijk doel nastreeft. ‘Als we straks geld overhouden aan onderzoeksprojecten die commercieel aantrekkelijk zijn, dan investeren we dat in het testen van producten die er anders niet zouden komen’, legt Roestenberg uit. ‘Daarbij denken wij overigens niet alleen aan toekomstige pandemieën veroorzaakt door een virus. Het gaat bijvoorbeeld ook om nieuwe antibiotica die straks nodig kunnen zijn vanwege antibioticaresistentie of om het opzetten van nieuwe gecontroleerde humane infectiemodellen om productontwikkeling mogelijk te maken en te versnellen.’
De faciliteit van INFECT-NL zal beschikbaar zijn voor onderzoek naar vaccins en behandelingen voor allerlei infectieziekten, of die nu veroorzaakt zijn door virussen, bacteriën, schimmels of parasieten. ‘Maar mocht er een pandemie uitbreken, dan zullen we zorgen dat we klaar staan en schakelen we daar direct op over’, besluit Roestenberg.